جمله «اللهم انّی اتقرب الیک بذکرک و استشفع بک الی نفسک»، در دعای کمیل به چه معنا است ?

اگرچه انسان می‌تواند اولیای الهی را در پیش‌گاه خدا شفیع خود قرار دهد،[1] اما این بدان معنا نیست که خود مستقیماً نتواند با خدایش راز و نیاز کند، بلکه بر عکس انسان می‌تواند با عبودیت و بندگی به تدریج به جایی برسد که خواسته‌هایش را مستقیماً و بدون هیچ واسطه‌ای از خدا طلب کند، چنان‌که خود فرمود: «. ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکم‏ .»؛[2] مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.^[3]

در همین راستا است که امام علی(ع) - که خود از بزرگ‌ترین شفیعان روز قیامت است - در بخشی از دعای کمیل[4] به خدای متعال عرضه می‌دارد:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیک بِذِکرِک وَ أَسْتَشْفِعُ‏ بِک‏ إِلَى‏ نَفْسِک‏ .»؛[5] خدایا من به وسیله یاد تو تلاش می‌کنم تا به تو نزدیک شوم و خود تو را به درگاهت شفیع می‌آورم.

و یا می‌فرماید: «إِلَهِی وَ رَبِّی مَنْ لِی غَیْرُکَ أَسْأَلُهُ کَشْفَ ضُرِّی وَ النَّظَرَ فِی أَمْرِی‏»؛[6] اى معبود من، و اى پروردگارم، جز تو چه کسی را دارم که رفع گرفتارى و توجه در کارم را از او درخواست کنم؟!‏

و آن‌گونه که امام سجاد(ع) می‌فرماید: «خدایا! شخصی نیست که در برابر کیفرت از من حمایت کند؛ پس حامی من باید عزّت و توانایی‌ات باشد، و برایم در پیش‌گاه تو شفیعى نیست؛ پس باید احسانت شفیعم شود».[7]

این‌گونه است که ما نیز می‌توانیم - با آن‌که شفیعانی را در نظر گرفته‌ایم - بدون واسطه نیز با خدا سخن بگوییم و با لحنی دوستانه به او بگوییم که شفیعانی آورده‌ام، ولی خودت نیز شفیع من نزد خودت باش!

این مانند فردی است که وکلایی را برای فروش ملکش مشخص کرده، اما بعد از آن‌که وکیلانش او را با خریداری آشنا کردند، نزد او رفته و دوستانه به او بگوید: بدون آن‌که وکیلانم را عزل کنم و تلاش آنان برای ایجاد ارتباط بین من فروشنده و شمای خریدار را نادیده بگیرم، اما تو خودت نیز به شیوه‌ای رفتار کن که گویا تو هم وکیلم در فروش ملک به خودت هستی!

[1]. «مفهوم شفاعت در اسلام»، 350؛ «توسل وسیله تقرب»، 10079؛ «شفاعت و رضاى الهى»، 124.

[2]. غافر 60.

[3]. «منظور از قرب خدا به بندگان»، 71935؛ «توسل و ارتباط بدون واسطه با خداوند »، 542.

[4]. «اعتبار و سند دعای کمیل»، 12626؛ «نام‌گذاری دعای کمیل به دعای خضر»، 40531؛ «گناهان باعث دریده شدن پرده های عصمت، نزول بلا، عدم استجابت دعا و.»، 17443.

[5]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 845، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.

[6]. همان.

[7]. ر. ک: «منظور امام سجاد(ع) از جمله «اللَّهُمَّ لَا خَفِیرَ لِی مِنْکَ» در دعای 31 صحیفه سجادیه»، 31969.